Leraren

Leraren: het meest in het oog springende verschil met Nederland is het opleidingsniveau van de leraren. Alle leraren in het Finse primair onderwijs volgen sinds de jaren '70 hun opleiding aan een universiteit en dienen dus een tweejarige masteropleiding hebben voltooid. Een zesjarige opleiding dus. De Finnen zijn duidelijk: door dit hoge opleidingsniveau kunnen ze het onderwijsstelsel inrichten op basis van vertrouwen.
De Finnen noemen hun lerarenopleiding 'research based': kennis, vaardigheden en attitude: de leraren doen onderzoek op een basisschool die behoort tot de Universiteit en die ook gelieerd is aan de campus. De studenten van de lerarenopleiding leren hun beroep in deze school - en ze doen tegelijkertijd onderzoek in die school. Zo worden de leraren getraind in het kijken naar de leerstijlen van de leerlingen en in het reflecteren op hun eigen leraarsgedrag. Sahlberg: “One of the ways that teachers improve is by learning from other teachers. Schools improve when they learn from other schools. Isolation is the enemy of all improvement”.
Gezien de status die de professie van oudsher in Finland heeft zijn lerarenopleidingen zeer populair, ook bij mannen. Een strenge selectie met assess¬ment moet het kaf van het koren scheiden. Alleen de allerbesten worden toegela¬ten. Voor het Finse equivalent van de PABO valt zelfs negentig procent af. De meeste gelukkigen komen niet rechtstreeks van de middelbare school, maar werken al een aantal jaren met kinderen.
In de lerarenopleidingen nemen onderzoeksvaardigheden een belangrijke plaats in. Wat werkt, wat niet, en waarom? Opvallend is verder dat de studenten in totaal slechts veertien weken stage lopen in de praktijk. Maar dat is dan ook een zeer in¬tensief leertraject, waarbij ze de hele dag door gecoacht worden.
Luxe? In een land met weinig natuurlijke hulpbronnen moét je wel investeren in mensen, zo is de Finse gedachte. Het collegegeld wordt dan ook volledig bekostigd door de staat. Hoe de totale uitgaven aan onderwijs dan toch binnen de perken blij¬ven, wordt deels verklaard door het relatief lage salaris van de leraar. Het lijkt dus echt het vak zelf te zijn waar de aantrekkingskracht vanuit gaat. Een ander deel wordt gefinancierd uit het niet voorhanden hebben van een uitgebreid toetsingsstelsel, zoals het CITO bij ons in Nederland.
Hoewel de contacttijd in Finland met gemiddeld zeshonderd uur een stuk lager ligt
dan in het Nederlandse onderwijs, wordt er niet minder gewerkt. De meeste leerkrachten
werken fulltime, waardoor zij veel tijd kunnen steken in overleg met collega’s,
het ontwikkelen van nieuw onderwijs en remedial teaching.
De klassen zijn niet veel kleiner dan in Nederland, maar op veel scholen zijn er wel
meer “handen in de klas” aanwezig. Soms in de vorm van een persoonlijke assistent
gefinancierd vanuit het zorgbudget van een leerling, maar vaak ook door de inzet
van (gepensioneerde) vrijwilligers. Er zijn scholen die standaard een leerkrachtondersteuner
inzetten wanneer er meer dan twintig leerlingen in een klas zitten. Dit verschilt per school al naar gelang de lokale subsidie vanuit de gemeente of het stadsbestuur.

De lerarenopleiding wordt aangeboden op 11 universiteiten in Finland. Elke universiteit heeft een eigen faculteit voor de lerarenopleiding die zelf verantwoordelijk is voor het praktische onderdeel van de opleiding. Daarnaast heeft een universiteit een eigen onderwijsdepartement verantwoordelijk voor inhoudelijke onderwijsvakken, onderverdeeld in drie typen onderwijs:
• onderbouw primair onderwijs,
• bovenbouw primair onderwijs en
• secundair onderwijs.
De overheid stelt jaarlijks een quotum vast voor het aantal studenten dat kan instromen in de lerarenopleiding.

1. De opleiding tot leraar voor het primair onderwijs duurt 5 jaar inclusief 1 jaar praktijkstage. Met een diploma kunnen afgestudeerden lesgeven aan de onderbouw van het primair onderwijs. Afgestudeerden die een extra vak hebben gevolgd in een onderwerp, ontvangen een dubbele kwalificatie en hebben het recht om les te geven aan het gehele primair onderwijs.
2. De opleiding tot vakleraar duurt 5 of 6 jaar. Studenten die een vak gaan studeren kunnen zich gebruikelijk na één of twee jaar aanmelden voor vakdocent. Sommige universiteiten bieden ook de mogelijkheid om direct te starten met de opleiding tot vakdocent naast hun studie. In dat geval wordt het onderwijs gezamenlijk verzorgd door het onderwijsdepartement (verantwoordelijk voor pedagogisch onderwijs), het departement van het gekozen van (verantwoordelijk voor inhoudelijke onderwijsvakken) en de faculteit van de lerarenopleiding (verantwoordelijk voor de praktijkstage). Afgestudeerden kunnen lesgeven in het voortgezet onderwijs en bovenbouw van het primair onderwijs.
Lerarenopleidingen hebben dus zelf de autonomie om te bepalen hoe zij vorm willen geven aan het curriculum. Deze autonomie zorgt voor flexibiliteit om in te kunnen spelen op de veranderende behoefte aan vaardigheden. Daarnaast bestaan er in Finland geen centrale examens voor lerarenopleidingen. Opleidingen kunnen zelf invulling geven aan hoe zij examens afleggen.

Strenge selectiecriteria
De selectiecriteria om te starten met een opleiding tot klassendocent en vakdocent zijn hoog. De theorie-examens voor de lerarenopleiding gelden als één de zwaarste toelatingsexamens van alle studies in Finland. De selectiefase voor docent primair onderwijs bestaat uit een schriftelijk examen, een geschiktheidtest en interviews. Sommige universiteiten voegen daar ook een groepsopdracht aan toe. Als de toelatingseisen strikter worden kan dit een positief effect hebben op de aantrekkingskracht van de opleiding. Het blijkt namelijk dat een belangrijk aspect dat meespeelt in de aantrekkingskracht van de lerarenopleiding exclusiviteit is.
Er bestaan in Finland geen alternatieve instroomrouten om docent te worden, dit heeft mede te maken met de hoge kwalificatie-eisen. Men heeft dus geen zij-instromers.